pieniądze

Komu należy się zachowek?

Dostałam spadek po mężu, czy jego dzieci mogą domagać się zachowku?”, „Moja matka cały swój majątek zapisała mojemu bratu, czy mi się coś należy?” – To jedne z wielu pytań, z którymi klienci zwracają się do adwokata od spraw spadkowych. W tym artykule opowiem o tym, komu przysługuje zachowek, ile wynosi i jak się go oblicza, a także co to jest wydziedziczenie.

Co to jest zachowek?

Zacznę od często spotykanego błędu w nazewnictwie – warto zapamiętać, że prawidłowa nazwa to „zachowek”, a nie „zachówek”. Najprościej mówiąc, zachowek to określona minimalna część spadku, która należy się małżonkowi oraz najbliższym krewnym zmarłego. Przepisy o zachowku (art. 991 i następne Kodeksu cywilnego) należy analizować w powiązaniu z przepisami określającymi porządek dziedziczenia ustawowego (art. 931-940 Kodeksu cywilnego). Tylko bowiem łączne zastosowanie tych przepisów umożliwi nam obliczenie wysokości należnego nam zachowku.

Ile wynosi zachowek i jak się go oblicza?

W większości przypadków zachowek wynosi połowę tego, co należałoby się nam przy dziedziczeniu ustawowym. Wyjątkiem są osoby małoletnie lub trwale niezdolne do pracy, którym przysługuje wyższy zachowek wynoszący 2/3. Aby obliczyć zachowek przysługujący danej osobie, należy więc najpierw ustalić, jaką część spadku dana osoba otrzymałaby przy dziedziczeniu ustawowym. Przykładowo – jeżeli zmarły miał żonę i dwoje dzieci, a więc łącznie trzech spadkobierców, to wszystkie te osoby dziedziczą po 1/3 część spadku. Zakładając, że wszystkie te osoby są pełnoletnie i zdolne do pracy, to zachowek każdej z tych osób wynosi 1/6 część spadku.

Ale tak konkretnie, to ile to jest pieniędzy?

Skoro już wiemy, jaka ułamkowa część spadku przysługuje nam tytułem zachowku, to możemy następnie obliczyć kwotę pieniędzy, która nam się należy. W tym celu musimy ustalić tzw. substrat zachowku, czyli w uproszczeniu ogólną wartość spadku powiększoną o niektóre darowizny, które poczynił zmarły za swojego życia, zgodnie z zasadami określonymi w art. 994-995 Kodeksu cywilnego. W omawianym wyżej przykładzie, jeżeli obliczony przez nas substrat zachowku wynosi 900.000 zł, to zachowek przysługujący każdemu ze spadkobierców wynosi 1/6 tej kwoty, czyli 150.000 zł.

Kiedy i od kogo możemy się domagać zachowku?

Najprościej mówiąc, mamy prawo domagać się od spadkobierców zachowku jeżeli zmarły nie powołał nas do spadku w testamencie, nie dokonał na naszą rzecz żadnego zapisu, ani też wcześniejszej darowizny. Jeżeli natomiast dostaliśmy coś w spadku lub darowiźnie od spadkodawcy, ale wartość tego co otrzymaliśmy jest mniejsza niż należny nam zachowek, wówczas przysługuje nam roszczenie o uzupełnienie zachowku. W omawianym wcześniej przykładzie, jeżeli któraś z osób nie dostała nic, to może domagać się od spadkobiercy kwoty 150.000 zł, a jeżeli któraś z osób dostała na przykład wcześniej w darowiźnie majątek o wartości 100.000 zł, to obecnie może domagać się od spadkobiercy już tylko 50.000 zł.

Co zrobić jak rodzice nie zostawili nic w spadku?

Czasami może się zdarzyć, że spadkodawca w chwili śmierci nie posiada już żadnego majątku. Będzie tak na przykład wtedy, gdy ojciec lub matka przekazali w darowiźnie za życia cały swój majątek jednemu synowi, pozostali zaś nie dostali nic. Czasami może być nawet tak, że spadkodawca przed śmiercią darował cały swój majątek osobie obcej i wówczas spadkobiercy nie mają czego odziedziczyć, ponieważ nie ma już majątku. Warto jednak wiedzieć, że w takich wypadkach nadal należy nam się zachowek, z tą różnicą, że jego zapłaty powinniśmy się domagać od osoby, która otrzymała tę darowiznę.

Kiedy nie należy się zachowek?

Zachowek nie należy się osobie, która została wydziedziczona w testamencie. Należy jednak pamiętać, że nawet jeżeli zostaliśmy wydziedziczeni, to nie pozbawia nas to jeszcze definitywnie prawa do żądania zachowku. Jeżeli uważamy, że brak było podstaw do takiego wydziedziczenia, to możemy naszych praw dochodzić przed sądem. Warto też wiedzieć, że wydziedziczenie nie rozciąga się na naszych zstępnych, jeżeli np. sami zostaliśmy wydziedziczeni przez rodziców, to nasze dzieci w dalszym ciągu będą uprawnione do zachowku.

Czy warto domagać się zachowku?

To zawsze indywidualna decyzja klienta, ale zdecydowanie warto skonsultować się wcześniej z prawnikiem. Czasami wystarczy wezwanie do zapłaty wysłane przez kancelarię adwokacką, w innych przypadkach konieczne będzie skierowanie pozwu do sądu. Należy pamiętać o terminie przedawnienia roszczenia i nie zwlekać zbyt długo z decyzją. Zainteresowanych tematem zapraszam do kontaktu.

Autor: adwokat Marcin Oźminkowski

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *